ΕΝΟΤΗΤΑ 19

ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α' και Β' ΚΛΙΣΗΣ

Ι.   Α' ΚΛΙΣΗ

Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Να μελετήσετε τα παρακάτω παραδείγματα:

— Βοιωτοὶ ἐς Πλάταιαν ἐλθόντες τὴν γῆν ἐδῄουν (= λεηλατούσαν).
— Θέας δὲ ἄξιον τῶν ἐν Πειραιεῖ μάλιστα Ἀθηνᾶς ἐστι καὶ Διὸς τέμενος.

Οι υπογραμμισμένοι τύποι είναι συνηρημένα ουσιαστικά Α’ κλίσης. Έχουν χαρακτήρα -α- ή -ε-, ο οποίος συναιρείται με την κατάληξη ως εξής: Ἀθηνᾶ (< Ἀθηνάα), μνᾶ (< μνάα), γῆ (<γέα), Ἑρμῆς (< Ἑρμέας).

Τα ονόματα αυτά κλίνονται σύμφωνα με τον επόμενο πίνακα (βλ. και Γ.Α.Ε. §92 και 93):

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Τα συνηρημένα πρωτόκλιτα ουσιαστικά:

α) Έχουν τις καταλήξεις των ασυναίρετων με εξαίρεση το ότι το -εα στον ενικό αριθμό το συναιρούν σε η: ὁ Ἑρμέας - Ἑρμῆς· ενώ: τούς Ἑρμέας - Ἑρμᾶς·
β) Είναι περισπώμενα σε όλες τις πτώσεις.

Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

  Να αναγνωρίσετε τους τύπους συνηρημένων πρωτόκλιτων στις παρακάτω προτάσεις:

α)   Τρίτος δὲ ὁ Δημητρίου πόλεμος κακὸν ἀνέλπιστον ἦλθεν ἐς τὴν γῆν.
β)    Λίθοι τέ εἰσιν Ἑρμαῖ θέας ἄξιοι.
γ)   Ἐνταῦθα καὶ Μαραθών γεγραμμένος ἐστὶν ἥρως καὶ Θησεὺς Ἀθηνᾶ τε καὶ Ἡρακλῆς.
δ)    Ἐγὼ μὲν οἶμαι, ἔφη ὁ Σωκράτης, εἰ ἀγαθοῦ ὠνητοῦ (= που αγοράζεται) ἐπιτύχοιμι, εὑρεῖν ἄν μοι σὺν τῇ οἰκίᾳ καὶ τὰ ὄντα πάντα πάνυ ῥᾳδίως πέντε μνᾶς.
ε)    Γῆς τῆς Θεσπρωτίδος ἔστι μέν που καὶ ἄλλα θέας ἄξια, ἱερόν τε Διὸς ἐν Δωδώνῃ καὶ ἱερά τοῦ θεοῦ φηγός (= βελανιδιά).
στ) Κατὰ δὲ τὴν ἔσοδον αὐτὴν ἤδη τὴν ἐς ἀκρόπολιν Ἑρμῆν, ὄν Προπύλαιον ὀνομάζουσι, καὶ Χάριτας Σωκράτην ποιῆσαι τὸν Σωφρονίσκου λέγουσιν.

II. Β' ΚΛΙΣΗ

Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Να μελετήσετε τα επόμενα παραδείγματα:

—  Ὁ ἔχων νοῦν νοεῖν νοείτω.
—  Οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐπὶ τράπεζαν ἔσθ’ ὁ πλοῦς.

Οι υπογραμμισμένες λέξεις είναι συνηρημένα ουσιαστικά Β’ κλίσης. Έχουν χαρακτήρα -ο- ή -ε-, ο οποίος συναιρέθηκε με τις καταλήξεις ως εξής: νοῦς (< νό-ος), πλοῦς (<πλό-ος).

Τα ονόματα αυτά κλίνονται σύμφωνα με τον επόμενο πίνακα (βλ. και Γ.Α.Ε. § 99 και 100).

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Τα συνηρημένα δευτερόκλιτα ουσιαστικά:

α)   Έχουν τις καταλήξεις των ασυναίρετων, εκτός από την ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού, όπου η κατάληξη είναι -ου (από τη συναίρεση του ο + ο ή ε + ο).
β)    Τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στη συλλαβή που τονίζεται και η ονομαστική ενικού.

Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

  Στις προτάσεις που ακολουθούν να αναγνωρίσετε τους τύπους των δευτεροκλίτων συνηρημένων ουσιαστικών:

α)   Τὸ γὰρ περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.
β)    Παρῆν τις ἐκ κατάπλου (= είχε μόλις έρθει).
γ)   Καὶ εἶπεν Ἀδάμ· τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου.
δ)    Χοῦς εἶ καὶ εἶς χοῦν ἀπελεύσῃ.

  Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με τους σωστούς τύπους των συνηρημένων δευτεροκλίτων ουσιαστικών που βρίσκονται σε παρένθεση:

α) Οἱ Κορίνθιοι τόν τε ……………… τὸν ἐπ’ οἴκου παρεσκευάζοντο καὶ τροπαῖον ἔστησαν ἐν τοῖς ἐν τῇ ἠπείρῳ Συβότοις. (πλοῦς)
β) Οἱ ξύμμαχοι καὶ ὁ Ἀστύοχος τὸν …………….. ᾔσθοντο. (θροῦς = μουρμουρητό του πλήθους)
γ) Ἐκφέρει φιὰλας χρυσᾶς καὶ ……………… καὶ κάλπιδας (= δοχεία) καὶ κόσμον παντοῖον καὶ δαρεικοὺς ἀμέτρους τινάς. (πρόχους)
δ) Οἱ Κερκυραῖοι τά τε ναυάγια καὶ νεκρούς ἀνείλοντο τὰ κατὰ σφᾶς, ἐξενεχθέντων ὑπό τε τοῦ ……………… καὶ ἀνέμου. (ῥοῦς)
ε)    Φασὶ γὰρ μεταμελῆσαι τῶν ἐς Θεμιστοκλέα Ἀθηναίοις καὶ ὡς οἱ προσήκοντες τὰ ……………… κομίσαιεν ἐκ Μαγνησίας ἀνελόντες.      (ὀστοῦν)
στ) Ὁ Ἄτταλος Ἀττάλου μὲν παῖς ὤν, ......……… δὲ Φιλεταίρου, τὴν ἀρχὴν Εὐμένους παραδόντος ἔσχεν ἀνεψιοῦ. (ἀδελφιδοῦς = ανεψιός)